“Η ανάλυση της “κουλτούρας της σιωπής”, με την εθνολογική έννοια του όρου, η οποία φαίνεται να έχει εδραιωθεί στο πεδίο της ελληνικής διανόησης και η οποία εξηγεί, κατά μεγάλο μέρος, την αποστασιοποιημένη, αντικειμενικά τουλάχιστον, στάση των διανοουμένων και των διανοητών σε σχέση με τα “σημερινά κοινωνικά προβλήματα”, όπως αυτό της φτώχειας, θα προϋπέθετε μία πραγματική κοινωνιολογία της διανόησης, όπως αυτή διαμορφώθηκε από τη μεταπολίτευση μέχρι σήμερα, ή τουλάχιστον, μία ανάλυση της σχέσης των αξιών που αναγνώριζε η κοινότητα των διανοουμένων με τη δομή του πεδίου της διανόησης και του επιστημονικού πεδίου, των μηχανισμών που τείνουν να εξασφαλίσουν τον “έλεγχο” και την επικοινωνία, την αποτίμηση και την μισθοδοσία, την πρόσληψη προσωπικού και την εκπαίδευση.
Η σιωπή όμως αυτή, που μας ξενίζει, σ’ ένα πρώτο επίπεδο, αν αναλογιστούμε τη μακρόχρονη κυριαρχία της μαρξιστικής παράδοσης στο χώρο των ιδεών, δεν πρέπει να μας κάνει να αγνοήσουμε μια άλλη μορφή σιωπής, αυτής δηλαδή που διαχέεται μέσω της φασαρίας την οποία προκαλούν οι ερευνητικές προτάσεις στα πλαίσια των ποικίλων κρατικών και ευρωπαϊκών προγραμμάτων για τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό, καθώς και οι κατευθυνόμενες “έρευνες” των διαφόρων ερευνητικών κέντρων, που τείνουν όλο και περισσότερο να μεταβληθούν σε μελετητικά κέντρα.
Γι’ αυτήν τη δεύτερη μορφή σιωπής θα έπρεπε ορισμένα αυτονόητα να αποτελέσουν αντικείμενο υπενθύμισης, για να μη συνεχίσουν οι διάφοροι φιλόδοξοι αναλυτές της φτώχειας και του “κοινωνικού αποκλεισμού” να “πριονίζουν”, αντικειμενικά (και συχνά υποκειμενικά) “το κλαδί πάνω στο οποίο κάθονται”, όπως θα έλεγε ο Wittgenstein.
( Θα έπρεπε να ) Είναι κοινός τόπος στο χώρο της κοινωνιολογίας πως η βασική δυσκολία του κοινωνιολόγου αφορά το γεγονός ότι βρίσκεται μπροστά σε προεγκατεστημένες παραστάσεις του αντικειμένου μελέτης του, οι οποίες προκαταλαμβάνουν τον τρόπο σύλληψης και θεώρησης του αντικειμένου και, κατά συνέπεια, επιβάλλουν τον ορισμό του. Μεταξύ αυτών των παραστάσεων, αυτή που εμφανίζεται με τη μορφή του “κοινωνικού προβλήματος” συνιστά, ίσως, ένα από τα πιο δύσκολα προβλήματα.
Η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός, όπως όλα τα “κοινωνικά προβλήματα”, αναδεικνύονται σε τέτοια από τους θεσμούς που μετέχουν στη διαμόρφωση της κοινής θεώρησης του κοινωνικού κόσμου, είτε πρόκειται για οργανισμούς και κανονισμούς με στόχο να τα επιλύσουν, είτε πρόκειται για τις κατηγορίες αντίληψης και σκέψης που τους αντιστοιχούν. […]”
