Το κείμενο αυτό συνιστά απομαγνητοφώνηση μιας ελεύθερης ομιλίας που εκφωνήθηκε στο πλαίσιο της στρογγυλής τράπεζας με τίτλο: «Μια οπτική κοινωνιολογία των οικονομιών της μιζέριας» η οποία πραγματοποιήθηκε στις 27/04/2017 στις 18:00 στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών με αφορμή την έκδοση του βιβλίου Εικόνες της Αλγερίας του Pierre Bourdieu (Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2017).
“Κυρίες και κύριοι,
Βρίσκομαι σε έναν πολύ φιλόξενο και οικείο χώρο. Πριν απ’ όλα, θα ήθελα να ευχαριστήσω τη Γαλλική Πρεσβεία, το
Γαλλικό Ινστιτούτο –τη διεύθυνση και το προσωπικό του– για τη συνεργασία του μαζί μας, με το Ίδρυμα Bourdieu και
την Camera Austria, προκειμένου να διοργανώσουμε από κοινού τόσο την έκθεση των φωτογραφιών του Bourdieu
όσο και την αποψινή εκδήλωση. Να ευχαριστήσω επίσης θερμά όλους εσάς που είστε απόψε μαζί μας και δίνετε
πρακτικό νόημα σε αυτό που κάνουμε, καθώς και τους ομιλητές που μας δίνουν τη χαρά να υποστηρίζουν και να τιμούν την εκδήλωση αυτή. Δυστυχώς, ο κ. Παπαϊωάννου, διευθυντής του Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, για λόγους ανωτέρας βίας, δεν μπόρεσε να παραστεί και έτσι θα αναλάβω το ρόλο του συντονιστή ο οποίος του είχε ανατεθεί αλλά και θα χρειαστεί να πωλίγα πράγματα παραπάνω για να αναπληρώσω κάπως αυτό το κενό και να μη διαρραγεί η συνοχή των όσων είχαμε σκοπό να σας παρουσιάσουμε. Η αποψινή συζήτηση και έκθεση φωτογραφίας με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του Pierre Bourdieu Εικόνες της Αλγερίας από τις Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, που μπορείτε να το βρείτε στην είσοδο του αμφιθεάτρου, αποσκοπούν να επιτελέσουν μια σειρά από λειτουργίες των οποίων τη σημασία επιτρέψτε μου να σκιαγραφήσω.
Κατ’ αρχάς, η μεταφορά, για πρώτη φορά, ενός λιγότερο γνωστού μέρους του έργου του σημαντικού Γάλλου κοινωνιολόγου στην Ελλάδα, της κοινωνιολογικής φωτογραφίας της Αλγερίας, της πρώτης φάσης του έργου του, της εποχής της επιστημονικής του συγκρότησης, αποτελεί αφ’ εαυτού μια συμβολή επιστημονική στο ελληνικό πεδίο των κοινωνικών επιστημών. Γι’ αυτά θα μιλήσουν αναλυτικότερα οι συνάδελφοι, όπως επίσης θα μιλήσουν και για το ειδικότερο μεθοδολογικό ενδιαφέρον που παρουσιάζει η χρήση και η θέση της φωτογραφίας μέσα στον τρόπο παραγωγής της κοινωνιολογικής δουλειάς, τουλάχιστον όπως αυτά τα αντιλαμβανόταν ο Pierre Bourdieu. Με αυτόν τον τρόπο, η αποψινή συζήτηση είναι μια μικρή ταπεινή συμβολή στη συζήτηση που οφείλει να αναπτυχθεί στο πεδίο των κοινωνικών επιστημών στη χώρα μας σχετικά με τον τρόπο να
κάνεις αποτελεσματικά τη θεωρητικά θεμελιωμένη επιστημονική έρευνα πεδίου∙ μια συζήτηση η οποία καιρό τώρα εκκρεμεί στη χώρα μας καθώς η καπιτώλια τριάδα, που συγκροτούν η δοκιμιογραφική κοινωνιολογία και η φιλοσοφική κοσμική φλυαρία, τα θεωρητικά αθεμελίωτα θετικιστικά δεδομένα των μεγάλων επιστημονικών γραφειοκρατιών και οι σχολικού τύπου θεωρίες για το πλατύ κοινό, αν και υπό καθεστώς αμφισβήτησης, συνεχίζει να υπερασπίζεται την κυριαρχία της στον ακαδημαϊκό χώρο. Ως προς αυτή τη συμβολή έχω συνείδηση πως είμαι αισιόδοξος αλλά δεν έχει ακόμα απαγορευτεί ή φορολογηθεί η ελπίδα
– περί ελπίδας θα επανέλθω στο τέλος. Τρίτη λειτουργία και για την οποία άμεσα ή έμμεσα θα μιλήσουμε είναι η καθαρά κοινωνική και πολιτική λειτουργία του έργου που παρήγαγε ο Bourdieu στην Αλγερία. Θα σημειώσω κι εγώ αρχικά δυο πράγματα σχετικά με αυτή τη λειτουργία. Ο Bourdieu πραγματοποίησε μια εθνολογία και μια κοινωνιολογία μιας χώρας τη στιγμή που βρισκόταν σε μια κατάσταση πλήρους οικονομικής και πολιτικής εξάρτησης από εξωτερικές δυνάμεις και θέλησε να καταγράψει τις βίαιες κοινωνικές συνέπειες που συνόδευαν αυτή την κατάσταση. Μεταφέρουμε εδώ σήμερα τμήμα της καταγραφής αυτών των συνεπειών για να επισημανθούν κάποιες ομοιότητες μεταξύ της κατάστασης της σημερινής Ελλάδας και αυτής που συνάντησε ο Bourdieu στην Αλγερία του 1960 παρόλο που δεν είναι ακριβώς συγκρίσιμες. Πρόκειται γι’αυτές τις συνέπειες που έχουν να κάνουν με τους ριζικούς μετασχηματισμούς των συνθηκών που βιώνουν οι αντίστοιχοι πληθυσμοί, υπό τη μορφή της έντονης επισφάλειας των υλικών συνθηκών της καθημερινής ζωής, του αποπροσανατολισμού των ατόμων καθώς ό,τι ήταν αυτονόητο δεν ισχύει πια. Πιστεύουμε ότι η κατάσταση της ελληνικής κοινωνίας του σήμερα δεν μπορεί να αναλυθεί και να ερμηνευθεί χωρίς μια τέτοια οπτική, μια οπτική που καταθέσαμε στη σχετική έρευνα που διενεργήσαμε από κοινού με τον Franz Schultheis και η οποία δημοσιεύτηκε πέρσι με τίτλο Η οικονομία της αθλιότητας, τμήμα του τρίτομου έργου MIRRORS. […]”
