(σε συνεργασία με την Α. Κορρέ)
”«Λαϊκές τάξεις». Η έννοια των «λαϊκών τάξεων» είναι ακόμα επιστημονικά κατάλληλη; Μπορούμε να μιλάμε ακόμα για
«τάξεις»; Τι είναι «λαϊκό»; Τι έχει μείνει απ’ αυτήν την κουλτούρα αν δεχτούμε τον διευρυμένο βεμπεριανό ορισμό της ως τον τρόπο μιας ομάδας, μιας τάξης να σκεφτεί ως βιώσιμη την αντικειμενική συνθήκη μέσα στην οποία ζει; Φαντάζει άτοπο ή ανιστόρητο να μιλάμε πλέον για «λαϊκές τάξεις» και «λαϊκή κουλτούρα»; Μπορεί να υπάρξει «λαϊκή κουλτούρα», όχι με την στενή εθνολογική έννοια αλλά με την έννοια που της αποδίδουμε καθημερινά στις σημερινές διαιρεμένες σε δομικά ιεραρχημένες κοινωνικές ομάδες κοινωνίες; Η έννοια των λαϊκών τάξεων παραμένει ωφέλιμη για να κατανοήσουμε ένα σύνολο συγκεκριμένων κοινωνικών χώρων; Υπάρχει ακόμα αυτή η χωριστή, ιδιαίτερη σφαίρα των «λαϊκών τάξεων», για την οποία μίλαγε ο R. Hoggart, η οποία χαρακτηρίζεται από ένα κλείσιμο στον εαυτό της, από έναν αποκλεισμό των κυρίαρχων συμβολικών μορφών – αποκλεισμό ταυτόχρονα ως αδυναμία αλλά και ως θεληματική άρνηση πρόσβασης σ’ αυτήν; Το
άνοιγμα των «λαϊκών τάξεων» στον εξωτερικό κόσμο που προκλήθηκε από τη μαζικοποίηση του σχολικού συστήματος και την αύξηση της σχολικής φοίτησης, από το μετασχηματισμό των οικογενειακών σχέσεων και των πρακτικών κατανάλωσής τους που προκάλεσε η γενικευμένη διάχυση της «μαζικής κουλτούρας» δεν αποδυνάμωσαν αυτή την σφαίρα; Υπάρχει ακόμη αυτό το «εμείς και αυτοί»; Η ασυγγένεια που τις πλήττει, ο κατακερματισμός τους και η γενικευμένη κρίση αναπαραγωγής τους μας
οδηγούν στο συμπέρασμα πως μόνο η «αστική τάξη» είναι ικανή πια να υπάρξει ως «πραγματικότητα και ως παράσταση» για να μιλήσουμε με τους όρους του Schopenhauer; Οι διάφορες επιστημονικές τοποθετήσεις, όπως αυτή του H. Mendras, που αναφέρονται σε μια γενικευμένη «μεσοαστικοποίηση» των κοινωνιών δεν ενισχύουν την άποψη περί μη λυσιτέλειας της έννοιας των «λαϊκών τάξεων»; Οι μεγάλες αλλαγές των όρων ύπαρξης της «εργατικής-λαϊκής τάξης» δεν ανέτρεψαν τις ταξικές διαφορές ανάμεσα στις «λαϊκές» και τις άλλες κοινωνικές ομάδες; Δεν παρατηρούμε ότι έχουν μειωθεί οι κοινωνικές αποστάσεις που χωρίζουν αυτές τις «λαϊκές» κοινωνικές κατηγορίες απ’ τις άλλες κοινωνικές ομάδες; Αυτοί που υπερασπίζονται την άμβλυνση των διαφορών αυτών δεν δέχονται πως υπάρχουν ακόμα εργάτες, αγρότες, μικροί βιοτέχνες, τεχνίτες, μικρέμποροι, εκτελεστικοί υπάλληλοι σε δημόσιες και ιδιωτικές επιχειρήσεις, περιθωριοποιημένοι νέοι κ.λπ. που χαρακτηρίζονται από έναν σχετικό οικονομικό καταναγκασμό, από έναν σχετικό αποκλεισμό από τις νόμιμες διαδικασίας απόκτησης, μεγέθυνσης και συντήρησης του οικονομικού, πολιτισμικού και κοινωνικού κεφαλαίου τους, που κατέχουν
επαγγελματικές θέσεις οι οποίες δεν απολαμβάνουν υψηλό βαθμό κοινωνικής αναγνώρισης, και πως, αντιθέτως, χαρακτηρίζονται ως θέσεις κοινωνικά υποβαθμισμένες, υποτιμημένες και κυριαρχημένες, και, κατ’ επέκταση, με χαμηλό δείκτη κοινωνικής ενσωμάτωσης; […]”
